به گزارش تاج خبر، هر از گاهی شنیدن اخبار مبنی بر قطع درختان جنگلی، قاچاق چوب به اشکال و انواع مختلف از بار زدن بر روی حیوانات گرفته تا ماشین های شخصی، تغییر کاربری های نامحسوس بدور از چشم جنگل بانان و محیط بانان عمق فاجعه بار خسرانی که به جنگل های قدیمی هیرکانی وارد می شود را برای همگان بازگو می کند.
قدمت جنگل های هیرکانی به طور دقیق مشخص نیست، اما بر اساس آخرین نظرات کارشناسان قدمت جنگلهای هیرکانی بیش از ۴۰ میلیون سال برآورد شده و بازمانده دوره سوم زمین شناسی هستند. از همین جهت به فسیل‌های زنده شهرت دارند و در حوزه باستان شناسی و گیاه شناسی یک موزه طبیعی به شمار می روند.
در دنیایی که تاکنون هزاران گونه گیاهی و جانوری منقرض شده اند، مجموعه ای کهن با قدمتی این چنینی نه تنها یادگاری با ارزش از دل تاریخ است، بلکه منبع عظیمی از گونه های منحصر به فرد زنده است که باید حفظ شود.
اما اهمیت جنگل های هیرکانی تنها از بعد قدمت آن نیست، چرا که این جنگل‌ها علاوه بر تامین اکسیژن، در ذخیره مقادیر بسیار زیاد آب، حفاظت از بافت خاک و جلوگیری از جاری شدن سیل نقش بسیار مهمی دارند.
همچنین از بعد توسعه گردشگری و ایجاد درآمد برای ساکنین نواحی شمالی کشور نیز جنگل های هیرکانی بسیار موثر بوده اند. به طوری که نوار شمالی کشور از محبوب ترین سایت‌های گردشگری ایران به شمار می رود و ورود گردشگر به این خطه موجب درآمد پایدار از راه گردشگری برای اهالی سرزمین های شمالی کشورمان شده است.
استان مازندران ۲ اداره کل منابع طبیعی دارد که اداره کل منابع طبیعی منطقه نوشهر، بیش از ۶۶۰ هزار هکتار جنگل، مرتع و سواحل معادل ۲۸ درصد از مساحت مازندران را زیر پوشش دارد.
اخیرا مطالبی مبنی بر اعتراض دوستداران محیط زیست مازندران در فضای مجازی بازنشر شده است که در آنها به آنچه که صدور یک مجوز جدید معدن شن و ماسه در منطقه کوهستانی و جنگلی چلاو شهرستان آمل است، اعتراض کرده اند.
آنها عنوان می کنند که درخواست فعالیت این معدن که از چند سال گذشته برسرزبان‌ها افتاده است، در بررسی میدانی نشان می‌دهد که مجوز این معدن در استان صادر نشده است بلکه پس از شکایت درخواست کننده به دیوان عدالت اداری در تهران صادر شده است.
دوستداران محیط زیست مازندران اعلام کردند که جایی که مجوز جدید فعالیت معدنی برایش صادر شده از قبل سه معدن فعال شن و ماسه وجود دارد و به اندازه کافی خسارت از ناحیه فعالیت این معادن به محیط زیست وارد می‌شود و فعالیت این معدن در کنار آسیب‌های متعددی که دارد، نیازمند دستکم دو کیلومتر راه دسترسی نیز است که باید از داخل جنگلهای هیرکانی گذر کند.
در حالی برای ایجاد این معدن شن و ماسه در منطقه ذکر شده مجوز صادر شد که در سال‌های اخیر سه معدن از این نوع فعالیت در همین منطقه مجوز دریافت کرده اند برغم تمامی اعتراضات به این مساله اما این موضوع با صدور مجوز برای معدن جدید دوباره سرباز کرده است.
این در حالیست هجوم مهارنشده معادن به منابع طبیعی و محیط زیست چند سالی است که به یک مشکل ملی تبدیل شده و بسیاری از استان‌ها ازجمله مازندران را درگیر کرده و بیشترین عامل تخریب جنگل‌ها و مراتع برداشت از معادن است و زیان آن حتی از چرای بی‌رویه دام، فرسایش، آتش‌سوزی و تخریب جنگل بیشتر است.
چلاو، پناهگاه ۲ گونه جانوری حمایت شده
رییس اداره محیط زیست شهرستان آمل در این باره به خبرنگار تاج خبر گفت که چلاو یکی از مناطق با ارزش محیط زیستی در کشور و استان مازندران به شمار می رود که حفظ داشته های طبیعی و جانوری آن از اهمیت بالایی برخوردار است.
وحید رضاییان با اشاره به اینکه هر چند چلاو یکی از مناطق چهارگانه نظارتی محیط زیست نیست، ادامه داد: اما در این منطقه گونه های حمایتی حیات وحش از جمله پلنگ و شوکا وجود دارد که رعایت نکردن نکات حفاظتی محیط زیست می تواند این گونه ها را در لیست گونه های در خطر انقراض قرار دهد.
مناطق چهارگانه محیط زیست محدوده‌های طبیعی با ارزش زیست محیطی بالا را در بر می‌گیرند. لازم به ذکر است که تمام این مناطق تحت نظر سازمان حفاظت محیط زیست ایران اداره می‌شوند و این مناطق شامل پارک ملی، اثر طبیعی ملی، پناهگاه حیات وحش و منطقه حفاظت شده است.
وی افزود: شوکا به عنوان گونه حیات وحش حمایتی از سوی نهادهای محیط زیست به عنوان گوزن مینیاتوری نیازمند فضای عاری از آلایندگی زیست محیطی است که فعالیت معادن بدون رعایت این نکات زیست محیطی آسیب زننده است.
باز هم پایِ لنگ قانون در صدور مجوزها
رییس محیط زیست آمل ادامه داد: اینکه چلاو در مناطق چهارگانه نظارتی محیط زیست قرار ندارد براساس قانون اداره صمت برای دادن مجوز اکتشاف می بایست از محیط زیست استعلام می گرفت که این امر در خصوص معدن چهارم شن و ماسه در منطقه رخ نداده است.
به گفته رضاییان با صدور مجوز فعالیت این واحد تعداد معاون شن و ماسه در منطقه چلاو آمل به چهار واحد افزایش یافته است که فراتر از ظرفیت اکوولوژیکی و محیط زیستی منطقه است.
وی ادامه داد : استعلام های اخذ شده نشان می دهد که دامدارانی در این منطقه دارای پروانه چرای دام هستند که بر این اساس این منطقه دارای پوشش گیاهی است که می بایست حفظ شود.
رییس اداره محیط زیست آمل تاکید کرد: اینکه مجوزها بدون در نظر گرفتن شرایط زیست محیطی و حتی استعلام از دستگاه مربوطه صادر می شود موجب شده تا اکنون شاهد آلودگی های آب و خاک در این منطقه باشیم.
رضاییان که خود یکی از اهالی منطقه چلاو آمل است، اظهار داشت : بدلیل گرد و خاک ناشی از فعالیت معادن و تردد کامیون های حامل فرآورده های معدنی منطقه مملو گرد و خاک است که با ادامه این شرایط کاری به طور قطع در آینده با مشکلات جدی آلودگی هوا و خاک و حتی ترافیک مواجه خواهیم بود.
وی ادامه داد: متاسفانه دستگاه های صادر کننده حکم و مجوز فعالیت بدون لحاظ کردن شرایط زیستگاهی و فاصله معادن با رودخانه، جاده و روستا اقدام به این کار می کنند در حالیکه هم اکنون مسیر تردد فعلی جوابگوی ظرفیت تردد خودروها نیست.
رییس محیط زیست آمل گفت: انتشار گسترده گرد و غبار ناشی از فعالیت معادن باعث شده پوشش گیاهی بالادست این واحدها خشک شود.
وی ادامه داد: ۲۸ واحد معدنی در جاده هراز که منطقه چلاو نیز در آن قرار دارد فعالیت دارند و ۹۵ درصد این واحدها خارج از مناطق چهارگانه قرار دارند انصافا با این شرایط کنترل کردن آنها سخت است.
رضاییان پیشنهاد داد تا نخاله های ساختمانی فرآوری و جایگزین مناسب مصالح معدنی شود تا معادن شن و ماسه کمتری نیاز به فعالیت باشند.
طبق آمار رسمی اداره کل صنعت، معدن و تجارت مازندران اکنون ۲۰۶ واحد معدنی در استان وجود دارد که ۱۴۴ واحد فعال و ۶۲ واحد غیر فعال است. بنابر این گزارش، پهنه اکتشافی معادن مازندران ۱۲ هزار متر مکعب برابر با ۵۱ درصد از مساحت استان است.
جنگل های هیرکانی در زبان رایج و عامیانه مردم ایران جنگل های شمال نامیده می شود و این جنگل ها متراکم ترین ناحیه جنگلی ایران را تشکیل می دهند. این جنگل ها که در جنوب دریای خزر قرار گرفته اند بین کشورهای ایران و آذربایجان مشترک هستند. جنگل های هیرکانی از سال های بسیار دور به جا مانده اند و حتی برخی عمر آنها را با دایناسورها (دوره سوم زمین شناسی) برابر می دانند.
البته این جنگل ها را به دلیل قرار گیری در مجاورت دریای خزر، به نام کاسپینی – هیرکانی (Caspian Hyrcanian mixed forests) نیز می شناسند.
ارتفاع رویش درختان هیرکانی از سطح دریا آغاز می شود و تا ۲ هزار و ۸۰۰ متری ادامه می یابد. این پوشش گیاهی زمانی ۵۵ هزار کیلومتر مربع مساحت داشت که تاکنون ۵۱ درصد آن منقرض شده و تنها از ۱۰ درصد آن حفاظت صورت می گیرد.
همچنین در حال حاضر جنگلهای هیرکانی از غنی ترین اکوسیستم های جهان محسوب می شوند به طوری که بیش از ۲۹۶ گونه پرنده و در حدود ۶۰۰ گونه پستاندار، ۶۷ گونه ماهی، ۲۹ گونه خزنده و ۱۵۰ گونه درختی و بوته ای بومی (اندمیک) مانند درختان انجیلی و شمشاد در این جنگل ها زندگی می کنند.
از گونه های پرندگان ساکن در اکوسیستم جنگلهای هیرکانی می توان به گنجشک سانان، سار، دارکوب، اردک نوک پهن، قرقاول خزری، کبک، بلدرچین، کبوتر جنگلی، شاهین، قوش، دال، قرقی، اردک خاکستری، عقاب و جغد اشاره کرد و از گونه های پستانداران ساکن در این زیست بوم می توان مرال، شوکا، گرگ، گراز، خرس قهوه ای، روباه سر دو سیاه، شغال، سمور، تشی، خارپشت، موش جنگلی، خرگوش، گربه وحشی، گورکن و اسبچه خزر را نام برد.
درختان این جنگل ها از نوع مختلط پهن برگ حاشیه جنوب دریای خزر است که با آب و هوای نیمه مدیترانه ای و مرطوب سازگارند. جنگل های هیرکانی بر اساس ارتفاعی که در آن هستند (سطح دریا، کوهپایه های کم ارتفاع، کوهپایه های بلند، نقاط خیلی مرتفع) غالباً پوشش گیاهی متفاوتی دارند. از معروف ترین درختان این جنگل ها می توان راش، بلوط، توسکا، نارون، زبان گنجشک و شمشاد را نام برد.
به طور کلی از نظر علمی در عرض های جغرافیایی بیش از ۴۰ درجه جنگل، شرایط برای رشد درختان راش وجود ندارد، اما در جنگل های هیرکانی ایران که به طور متوسط در عرض ۳۸ درجه قرار گرفته اند، توده های فشرده درخت راش به صورت انبوه رشد کرده اند که از این نظر منحصر بفرد هستند.
