تاج خبر، گروه استان‌ها- بهنام بهتری نژاد: متأسفانه، در عصر حاضر شاهد گسترش روزافزون تبلیغات پزشکی، به ویژه در فضای مجازی هستیم. در این میان، یکی از نگرانی‌های جدی، عدم رعایت اصول اخلاقی و حرفه‌ای در بسیاری از این تبلیغات است.
در سایه بی‌توجهی و انفعال دستگاه‌های نظارتی به فعالیت پزشکان در فضای مجازی و اقداماتی که انجام می‌دهند، مدت‌هاست با اقداماتی عجیب و قابل تأمل از سوی برخی پزشکان مواجه هستیم که بیشتر از اقدامات آنها، بی‌توجهی نهادهایی چون وزارت بهداشت، پلیس اماکن، پلیس فتا و مراجع قضائی تعجب‌آور است.
عریان‌کردن بیماران قبل، حین و بعد از اعمال جراحی، یکی از اقداماتی است که این روزها در صفحات مجازی تعداد زیادی از پزشکان و جراحان مشاهده می‌شود، در حالی که بسیاری از این رفتارها به‌صراحت کارشناسان، نه‌تنها صرفاً با اصول اخلاقی، که با قانون هم در تضاد است.
این مسئله، به ویژه در شهرهایی مانند شیراز که به عنوان قطب پزشکی کشور شناخته می‌شود و پذیرای بیماران از اقصی نقاط ایران است، ابعاد گسترده‌تری به خود می‌گیرد.
متأسفانه، در برخی موارد، شاهد سوءاستفاده از بیماران و زیبا جویان برای اهداف تبلیغاتی هستیم. برخی افراد، با رضایت یا حتی درخواست شخصی، اجازه انتشار تصاویر خود را در ازای دریافت تخفیف یا خدمات رایگان می‌دهند. این امر، نه‌تنها به نقض حریم خصوصی افراد و سوءاستفاده از آنها منجر می‌شود، بلکه با ترویج نگاه‌های سطحی و غیرواقعی به زیبایی و سلامت، سلامت روان جامعه را نیز تحت تأثیر قرار می‌دهد و یک ناهنجاری اجتماعی جدی محسوب می‌شود.
انتشار این نوع تصاویر، نقض آشکار حریم خصوصی افراد است و می‌تواند عواقب جبران‌ناپذیری برای آنها به همراه داشته باشد.
از جمله این عواقب می‌توان به آسیب‌های روحی و روانی، ایجاد احساس شرم و خجالت، و لطمه به وجهه اجتماعی فرد اشاره کرد.
علاوه بر این، استفاده ابزاری از تصاویر بیماران برای اهداف تجاری، نوعی سوءاستفاده از اعتماد آنها به پزشکان و مراکز درمانی محسوب می‌شود و می‌تواند به بی‌اعتمادی عمومی به جامعه پزشکی دامن بزند.
یکی دیگر از پیامدهای ناگوار این پدیده، ترویج فرهنگ «کالایی‌سازی بدن» و ایجاد انتظارات غیرواقعی در جامعه است. نمایش تصاویر بدن‌های «ایده‌آل» و «بی‌نقص» که اغلب با استفاده از فتوشاپ و سایر تکنیک‌ها دستکاری شده‌اند، می‌تواند منجر به نارضایتی افراد از ظاهر خود و تلاش برای رسیدن به استانداردهای غیرواقعی شود.
این مسئله، به ویژه در میان جوانان و نوجوانان، می‌تواند به بروز اختلالات روانی مانند افسردگی، اضطراب، و اختلالات خوردن منجر شود.
در حالی که در بسیاری از کشورهای غربی، قوانین و مقررات سختگیرانه‌ای برای حفظ حریم خصوصی بیماران و رعایت شئونات اخلاقی در تبلیغات پزشکی وجود دارد، متأسفانه در ایران شاهد ضعف نظارت و اجرای قوانین در این زمینه هستیم. لازم است نهادهای نظارتی و مسئول، از جمله سازمان نظام پزشکی، وزارت بهداشت، و سازمان صدا و سیما، با جدیت بیشتری به این مسئله ورود کرده و با متخلفان برخورد قانونی شود.
علاوه بر این، پزشکان و فعالان حوزه رسانه نیز نقش مهمی در مقابله با این پدیده ایفا می‌کنند. پزشکان باید با رعایت اصول اخلاقی و حرفه‌ای، از انتشار این نوع تصاویر خودداری کنند و به حقوق بیماران خود احترام بگذارند. فعالان رسانه‌ای نیز باید با آگاهی‌بخشی به جامعه، به ارتقای سطح سواد سلامت و افزایش حساسیت عمومی نسبت به این مسئله کمک کنند.
سودجویی مالی و فشار رقابت ریشه‌های اصلی تبلیغات مجازی هنجارشکنان پزشکی
در این زمینه ریشه‌های این اتفاق را در چند محور می‌توان بررسی کرد:
۱- فشار رقابت: در دنیای پزشکی، به‌ویژه در حوزه‌های زیبایی و جراحی‌های انتخابی، رقابت بسیار شدید است. پزشکان برای جذب بیماران، به دنبال راه‌هایی برای برجسته کردن خود هستند و انتشار تصاویر قبل و بعد از عمل، یک راه سریع و آسان برای جلب توجه است.
۲- تأثیر شبکه‌های اجتماعی: پلتفرم‌ها این امکان را به کاربران می‌دهند که مستقیماً با مخاطبان خود ارتباط برقرار کنند و محتوای تبلیغاتی خود را منتشر کنند. الگوریتم‌های این شبکه‌ها، محتوایی را که بیشترین تعامل را داشته باشد (مانند تصاویر جنجالی) بیشتر نمایش می‌دهند.
۳- سودجویی مالی: تبلیغات پزشکی می‌تواند منبع درآمد قابل‌توجهی برای پزشکان باشد. انتشار تصاویر قبل و بعد از عمل، می‌تواند بیماران بالقوه را متقاعد کند که به آنها مراجعه کنند و در نتیجه، درآمد پزشک را افزایش دهد.
۴- عدم آگاهی و بی‌توجهی به اخلاق پزشکی: برخی از پزشکان، ممکن است از قوانین و آئین‌نامه‌های اخلاق پزشکی آگاهی کافی نداشته باشند یا به آنها بی‌توجه باشند. این بی‌توجهی، می‌تواند ناشی از عدم آموزش کافی در این زمینه یا اولویت دادن به منافع شخصی بر منافع بیماران باشد.
۵- فرهنگ‌سازی نادرست: در برخی از شهر زیبایی‌گرایی و ظاهرپرستی رواج دارد و این امر، می‌تواند باعث شود که بیماران، بیشتر به دنبال جراحی‌های زیبایی باشند و پزشکان نیز، به این نیازها پاسخ دهند.
درج عکسم در صفحه مجازی یک کلینیک زیبایی موجب درگیری با همسرم شد
خانم مریم، ۲۵ ساله که از درج تصویر خود در یکی از صفحات مجازی برای تبلیغ پزشکی سوءاستفاده شده، در گفتگو با تاج خبر گفت: حدود ۴ ماه پیش برای انجام بوتاکس به یکی از مراکز زیبایی در شیراز مراجعه کردم و هنگام کار منشی مجموعه از من عکس گرفت و گفت برای آرشیو شخصی کلینیک هست ولی چند روز بعد آن را در صفحه مجازی خودشان منتشر کردند.
وی ادامه داد: فوراً به آن مجموعه تماس گرفتم و اعتراض جدی کردم ولی آنان آن تصویر را بر نداشتند و وقتی تهدید به شکایت کردم این کار را انجام دادند.
این خانم شیرازی با اشاره به اینکه درج این تصویر سبب ناراحتی همسرم و خانواده همسرم شده بود، افزود: این اتفاق نزدیک بود خانواده ما را از هم بپاشد.
خانم رحمانیان بانوی شیرازی ۴۸ ساله‌ای است که با این موضوع درگیر شده بود. وی در گفتگو با تاج خبر با اشاره به اینکه برای عمل پلک به یک کلینیک زیبایی مراجعه کرده و بدون اجازه تصویر ایشان در صفحه مجازی آن کلینیک درج شده بود، گفت: شوهرم فردی متعصب است و تصویر من در این صفحه را کسی برای او فرستاد و این سبب یک دعوای بزرگ در منزل شد.
این خانم شیرازی افزود: دارندگان این مراکز زیبایی به عواقب درج عکس اشخاص در پیج‌های خود فکر نمی‌کنند و هدفشان فقط کسب درآمد و پول است.
نمایش آرایش زنان در فضای مجازی، حریم خانواده را تهدید می‌کند
حمیدرضا شعبانی مشاور و مدرس آموزش خانواده در گفتگو با تاج خبر با بیان اینکه نمایش بدن بانوان در فضای مجازی خصوصاً آرایش آنها توسط برخی آرایشگران زنانه آسیب‌های متعددی را در حوزه زندگی فردی و خانوادگی آنها برجای می‌گذارد، گفت: اولین آسیب این است که وقتی تصویر و فیلم این افراد در فضای مجازی منتشر می‌شود و مورد قضاوت و اظهار نظرهای متعدد خصوصاً از سمت آقایان قرار می‌گیرند حریم و مرزهای رابطه زندگی مشترک آنها مورد تهدید قرار می‌گیرد و احتمال بروز تنش و پرخاشگری در زندگی مشترک آنها را بالا می‌برد.
وی ادامه داد: از آسیب‌های دیگر انتشار فیلم و تصاویر آرایش بانوان در فضای مجازی این است که افرادی که فیلم آنها منتشر شده و مورد قضاوت دیگران قرار گرفته‌اند درگیری‌های فکری ذهنی آنها افزایش پیدا کرده به حدی که گاهی از وضع موجود خود نیز اظهار رضایت نکرده و به شدت به آرایش و جلوه نمایی وابسته شده و انواع آرایش و جلوه نمایی را بدون احساس رضایت تجربه می‌کنند و افزایش وابستگی به آرایش و جلوه‌گری نیز منجر به افزایش سهم این اقدام از اقتصاد خانواده خواهد شد به حدی که هزینه‌های زیادی را از سبد خانواده به این موضوع اختصاص می‌دهند و این خود منجر به بروز اختلافات و تعارضات در زندگی مشترک می‌شود.
تصاویر آرایش، توقعات مردان را از همسرانشان بالا می‌برد
این مدرس آموزش خانواده افزود: آسیب دیگر این است که این افراد خود را در معرض قضاوت دیگران قرار می‌دهند و طبیعتاً قضاوت‌های منفی مخاطبان اثرات خوبی بر شخصیت و روح و روان این افراد به جای نخواهند گذاشت و آنها را درگیر آسیب‌های روانی متعددی از جمله افزایش اضطراب و حتی وسواس خواهد کرد.
شعبانی گفت: آسیب دیگر این است که نشان دادن آرایش خانم‌ها و بدن‌نمایی آنها در فضای مجازی و مشاهده آن توسط مخاطبان خصوصاً دیگر خانم‌ها منجر به قضاوت چهره و بدن خود با تصاویر و فیلم‌های منتشر شده می‌شود و امکان دارد احساس خوبی نسبت به خود، بدن و چهره شأن پیدا نکنند و احتمال ایجاد احساس خود کمتر بینی و حقارت را در بین افراد جامعه خصوصاً خانم‌ها افزایش دهد که این خود مقدمه‌ای برای بروز برخی اختلالات روانی و شخصیتی می‌شود
وی با اشاره به این نکته که مشاهده این تصاویر توسط آقایان نیز منجر به افزایش توقعات کاذب آنها از همسرشان شده است، ادامه داد: این موضوع حتی بر روی روابط زناشویی آنها تأثیر مخرب برجای گذاشته غافل از اینکه بسیاری از این تصاویر توسط تکنیک‌های تصویربرداری اصلاح و جذاب سازی شده است.
این مدرس آموزش خانواده تصریح کرد: این افراد خودشان را پشت این تصاویر پنهان کرده و با هویت تصاویر و فیلم‌های انتشار یافته بانوان، اقدام به تخلف می‌کنند که این خود علاوه بر افزایش وقوع جرم در جامعه به کانون خانواده نیز آسیب فراوانی وارد می‌کند.
فعالیت غیرقانونی بیش از ۲۰۰ سایت تبلیغاتی در حوزه سلامت و زیبایی شیراز
محمدرضا دیدبان اردکانی رئیس سازمان نظام پزشکی شیراز در گفتگو با تاج خبر بر اهمیت رعایت قوانین و مجوزهای سازمان نظام پزشکی تأکید کرد و گفت: بر اساس قانون، هرگونه تبلیغ در زمینه دارو، محصولات آرایشی، بهداشتی و خوراکی باید مجوز رسمی از سازمان نظام پزشکی دریافت کند و فعالیت خارج از این چهارچوب خلاف قانون است.
وی ادامه داد: در حال حاضر بیش از ۲۰۰ سایت تبلیغاتی غیرقانونی در حوزه‌های مختلف بهداشتی و زیبایی فعالیت می‌کنند.
رئیس سازمان نظام پزشکی شیراز با بیان این موضوع که متأسفانه این پدیده هر روز در حال افزایش است و سوءاستفاده‌کنندگان به راحتی در حال رشد هستند، افزود: برخورد با مسائل مراکز زیبایی اعم از کلینیک‌ها و آرایشگاه‌ها در حوزه کاری دانشگاه علوم پزشکی شیراز است و متأسفانه آمار مناسبی در راستا در دسترس نیست.
بیشتر شکایات از پزشکان شیراز در حوزه دندانپزشکی است
دیدبان همچنین به آمارهای شکایت از پزشکان در شیراز اشاره کرد و گفت: بیشتر شکایات مربوط به حوزه دندانپزشکی است، به دلیل افزایش هزینه‌های درمان و تمایل بیماران برای کاهش هزینه‌ها، که در اکثر موارد حق با پزشکان است و حدود ۹۰ درصد شکایات رد می‌شود.
وی ادامه داد: حدود ۱۰ درصد باقی‌مانده بررسی و در صورت اثبات قصور، پزشک محکوم می‌شود.
رئیس سازمان نظام پزشکی شیراز افزود: شکایات دیگر بیشتر در حوزه زیبایی است، جایی که یا قصوری صورت گرفته یا بیمار ناراضی است، و این شکایات پس از بررسی کارشناس و رأی هیئت‌های بدوی، تصمیم نهایی گرفته می‌شود. تعداد شکایات در حوزه جراحی کمتر است.
با تبلیغات غیرقانونی در حوزه سلامت و زیبایی برخورد می‌کنیم
دیدبان در پایان به مردم توصیه کرد برای انجام امور درمانی و زیبایی، حتماً به پزشکان مورد تأیید سازمان نظام پزشکی مراجعه کنند و از مراجعه به آرایشگاه‌ها یا مراکز بدون مجوز و پروانه طبابت خودداری نمایند. این اقدام نه تنها از بروز آسیب‌های جدی جلوگیری می‌کند، بلکه فرآیند پیگیری حقوقی را آسان‌تر می‌سازد و سلامت فرد را تضمین می‌کند.
رئیس سازمان نظام پزشکی شیراز تصریح کرد: مراجعه به مراکز معتبر و پزشکان دارای مجوز، بهترین راه برای حفظ سلامت و جلوگیری از مشکلات قانونی است.
