تاج خبر– گروه استان‌ها: در دل شهر خرم‌آباد، جایی میان کوه‌های سرسبز زاگرس، رودخانه‌ای جریان دارد که از گذشته تا امروز، نبض حیات و هویت این شهر بوده است؛ خرمرود یا همان «گلال» در زبان محلی. رودخانه‌ای که پس از عبور از میان شهر، روح زندگی را در کوچه‌ها و محله‌های خرم‌آباد جاری می‌کند.
اما این شریان حیاتی، در گذر زمان از شکوه طبیعی و زلالی خود فاصله گرفته است؛ جریانی که روزگاری نماد طراوت و آبادانی بود، سال‌هاست با چهره‌ای غبارآلود از آلودگی‌ها، نخاله‌ها و فاضلاب شهری دست و پنجه نرم می‌کند.
نگاهی به سابقه طرح ساماندهی رودخانه خرم‌آباد
طرح ساماندهی رودخانه خرم‌آباد سابقه‌ای بیش از یک دهه و نیم دارد و نخستین‌بار در سال ۱۳۸۸ به‌عنوان یکی از طرح‌های مهم شهری در دستور کار دستگاه‌های اجرایی استان قرار گرفت.
در آن زمان، وضعیت آلایندگی شدید رودخانه «خرمرود» – که در میان شهر جریان دارد و خرم‌آباد را به دو بخش شرقی و غربی تقسیم می‌کند – یکی از مهم‌ترین دغدغه‌های زیست‌محیطی و بهداشتی شهروندان بود.
در مردادماه ۸۸ نخستین همایش «ضرورت اجرای طرح ساماندهی رودخانه خرم‌آباد» برگزار شد؛ نشستی که با حضور مدیران استانی، کارشناسان، دانشجویان و مردم، به مطالبه عمومی برای احیای این رودخانه تبدیل شد.
در همان زمان، به دلیل کم‌کاری‌های شهرداری، مسئولیت اجرای طرح از سوی استانداری به شرکت آب منطقه‌ای لرستان واگذار شد.
بر اساس اظهارات مسئولان وقت، آلودگی ناشی از فاضلاب‌های شهری، پساب صنعتی، زباله و نخاله‌های ساختمانی، چهره رودخانه را به وضعیتی نامناسب و غیربهداشتی تبدیل کرده بود.
مدیران استان در آن مقطع تأکید داشتند که ساماندهی رودخانه می‌تواند علاوه بر بهبود محیط شهری، به توسعه گردشگری، قایقرانی و رونق توریسم در خرم‌آباد منجر شود.
در قالب طرح اولیه، محدوده اجرای پروژه از سد «شبیخون» در شمال شهر تا ایستگاه «چمن جیر» در جنوب شهر تعریف شد و قرار بود با مطالعات مهندسی هیدرولیک، طراحی معماری منظر و احیای کانال میانی رودخانه، عملیات ساماندهی آغاز شود.
هرچند مطالعات و نشست‌های متعددی در آن زمان انجام شد، اما به دلیل محدودیت اعتبارات و تغییر مدیریت‌ها، طرح به‌صورت کامل اجرایی نشد و در سال‌های بعد نیز چند بار به‌صورت مقطعی مطرح شد.
تأکید دوباره بر ساماندهی رودخانه در سال ۹۶؛ طرحی که همچنان بر زمین مانده است
در سال ۱۳۹۶ نیز موضوع ساماندهی رودخانه خرم‌آباد بار دیگر به یکی از مطالبات اصلی شهروندان تبدیل شد.
در آن زمان، یحیی عیدی بیرانوند، شهردار وقت خرم‌آباد، در نشست هماهنگی ساماندهی رودخانه، با اشاره به سابقه طولانی این طرح، تأکید کرد که «ساماندهی رودخانه خرم‌آباد یکی از خواسته‌های جدی مردم است و انتظار می‌رود حداقل بخشی از پروژه هرچه سریع‌تر آغاز شود.»
وی با بیان اینکه ایده ساماندهی رودخانه ابتدا از سوی وزیر راه و شهرسازی مطرح شد و همواره مورد پیگیری استاندار وقت قرار داشت، گفت: ضروری است مهندسان مشاور، کلیه مسیر رودخانه از شمال تا جنوب شهر را به‌صورت جامع بررسی کنند و طرحی مرحله‌ای و واقع‌بینانه ارائه دهند.
شهردار وقت خرم‌آباد همچنین با اشاره به پروژه‌های عمرانی در محدوده بالادست و پایین‌دست رودخانه افزود: یکی از چالش‌های مهم، ورود حجم بالای آب از رودخانه کرگانه در فصل بارندگی است که باید در مطالعات مهندسی مورد توجه قرار گیرد.
عیدی بیرانوند در بخش دیگری از سخنانش هشدار داد که روند کند اجرای طرح، موجب فراموشی و بایگانی شدن آن خواهد شد.
شهردار وقت خرم‌آباد: در سال‌های گذشته طرح‌های بسیاری در لرستان آغاز شده اما به‌دلیل نبود حساسیت و پیگیری کافی، ناتمام مانده‌اند
او گفت: در سال‌های گذشته طرح‌های بسیاری در لرستان آغاز شده اما به‌دلیل نبود حساسیت و پیگیری کافی، ناتمام مانده‌اند. اگر اجرای ساماندهی رودخانه به همین منوال پیش برود، این پروژه نیز به تاریخ خواهد پیوست.
وی تأکید کرد که طرح باید در سه بازه زمانی کوتاه‌مدت، میان‌مدت و بلندمدت تعریف شود و حتی در صورت محدودیت اعتبارات، لازم است بخشی از پروژه به‌صورت عملیاتی آغاز شود تا مردم نتیجه را در میدان عمل ببینند.
با وجود این تأکیدها، طی سال‌های پس از ۱۳۹۶ نیز اجرای پروژه ساماندهی رودخانه خرم‌آباد پیشرفتی محسوس نداشت و همچنان در مرحله مطالعات و جلسات کارشناسی باقی ماند؛ موضوعی که اکنون، با طرح جدید احیا و باززنده‌سازی رودخانه بار دیگر به محور توجه مدیریت استان بازگشته است.
به نظر می‌رسد پس از دو دهه وعده و طرح‌های نیمه‌تمام، بار دیگر امید به باززنده‌سازی این رودخانه در قالب طرحی جامع با رویکرد «ثبت جهانی دره خرم‌آباد» زنده شده است؛ طرحی که قرار است خرمرود را از مسیری فراموش‌شده، به منظری گردشگری، فرهنگی و زیست‌محیطی در سطح ملی و بین‌المللی تبدیل کند.
انتخاب مشاور تخصصی و آغاز مطالعات طرح
مهدی مجیدی، معاون هماهنگی امور عمرانی استانداری لرستان، با اشاره به روند طراحی این پروژه به تاج خبر گفت: برای اجرای این طرح، مشاوران متخصص و باتجربه‌ای انتخاب شده‌اند و طرح اولیه بسیار ارزشمندی ارائه شده است.
وی افزود: استانداری لرستان آمادگی کامل دارد تا با برگزاری جلسات تخصصی و کارگاهی، روند تصویب و اجرای این طرح را تسریع کند تا هرچه زودتر شاهد تغییر چهره رودخانه خرم‌آباد و تبدیل آن به یک منظر شهری مطلوب باشیم.
تبدیل خرمرود به فضای گردشگری و تفریحی
مجیدی با تأکید بر اهمیت گردشگری شهری در توسعه پایدار استان اظهار داشت: هدف اصلی از اجرای طرح ساماندهی رودخانه، تبدیل آن به فضایی گردشگری، تفریحی و توریستی است تا علاوه بر ارتقای کیفیت محیط شهری، زمینه جذب گردشگران داخلی و خارجی نیز فراهم شود.
وی تصریح کرد: با توجه به ثبت جهانی خرم‌آباد، اجرای چنین طرحی ضرورتی دوچندان یافته است و می‌تواند به عنوان یکی از نمادهای توسعه شهری و فرهنگی استان مطرح شود.
نگاه معماری منظر در طراحی رودخانه
معاون عمرانی استانداری لرستان با اشاره به ویژگی‌های فنی طرح خاطرنشان کرد: این طرح با بررسی نمونه‌های موفق داخلی و خارجی تدوین شده و محور اصلی آن بر پایه معماری منظر (لندسکیپ) و باززنده‌سازی طبیعی و فرهنگی رودخانه است.
وی افزود: ساماندهی خرمرود نه‌تنها به بهبود چهره شهری کمک خواهد کرد، بلکه با بازگرداندن حیات طبیعی به بستر رودخانه، نقش مهمی در ارتقای کیفیت زیست محیطی و اجتماعی شهر ایفا می‌کند.
مجیدی تأکید کرد: با اجرای کامل این طرح، رودخانه خرم‌آباد می‌تواند به یکی از شاخص‌ترین فضاهای گردشگری غرب کشور تبدیل شود و در کنار ظرفیت‌های تاریخی و طبیعی شهر، مسیر معرفی بیشتر «دره خرم‌آباد» را هموارتر کند.
همکاری دستگاه‌های اجرایی و نهادهای ملی در اجرای طرح احیای رودخانه خرم‌آباد
بنابراین گزارش، طرح احیای رودخانه خرم‌آباد در مسیری به طول ۹ کیلومتر، با همکاری و مشارکت مجموعه‌ای از دستگاه‌های اجرایی و نهادهای تخصصی در حال پیگیری است.
بر اساس اعلام معاونت عمرانی استانداری لرستان، شرکت آب منطقه‌ای به عنوان مجری طرح، شهرداری خرم‌آباد، اداره‌کل میراث فرهنگی، منابع طبیعی، محیط زیست و نمایندگان یونسکو از جمله دستگاه‌ها و نهادهایی هستند که در این پروژه حضور دارند.
مشارکت دانشگاه‌ها و نخبگان علمی در طراحی و اجرای طرح
داریوش حسن‌نژاد، مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای استان لرستان، با اشاره به اهمیت مشارکت علمی و فنی در اجرای این پروژه به تاج خبر گفت: در نخستین گام، از اساتید دانشگاه‌ها و نمایندگان دستگاه‌های اجرایی دعوت کردیم تا با ارائه دیدگاهها و پیشنهادهای خود، در طراحی و بهبود این طرح مشارکت فعال داشته باشند.
وی افزود: با تداوم این روند و تخصیص اعتبارات لازم، پروژه‌های اجرایی در قالب طرح ساماندهی رودخانه تعریف و عملیاتی خواهد شد تا رودخانه خرم‌آباد از محدوده «تنگه شبیخون» تا خروجی شهر، به‌صورت کامل ساماندهی شود.
اجرای بندها و تأسیسات کنترلی برای مهار سیلاب
مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای لرستان با بیان اینکه یکی از محورهای اصلی طرح، کنترل سیلاب‌های فصلی است، تصریح کرد: در بخش‌هایی از مسیر رودخانه، از جمله محدوده تنگه شبیخون، احداث بندها و سدهای لاستیکی و نیز اجرای تونل‌های انحرافی پیش‌بینی شده است.
وی ادامه داد: با اجرای این اقدامات، علاوه بر کنترل و مدیریت روان‌آب‌ها، بستر رودخانه احیا و امکان استفاده از آن برای مقاصد گردشگری و تفریحی نیز فراهم خواهد شد.
حسن‌نژاد تأکید کرد: اجرای این طرح می‌تواند علاوه بر ارتقای ایمنی شهری در برابر سیلاب، زمینه‌ساز توسعه پایدار شهری و تقویت هویت تاریخی و طبیعی خرم‌آباد باشد.
وی گفت: با احیای کامل رودخانه و اجرای طرح‌های مکمل گردشگری، خرم‌آباد به یکی از مقاصد برجسته طبیعت‌گردی و فرهنگی کشور تبدیل خواهد شد.
تدوین طرح احیای رودخانه‌های خرم‌آباد با رویکرد ثبت جهانی
بهزاد جوادی، مدیر دفتر مهندسی رودخانه‌های شرکت آب منطقه‌ای لرستان هم از تدوین طرح جامع احیا و ساماندهی رودخانه‌های شهر خرم‌آباد خبر داد و به تاج خبر گفت: این طرح با رویکرد معماری منظر و با هدف حفظ ارزش‌های تاریخی، فرهنگی و گردشگری در دست اجراست.
وی افزود: اجرای این طرح می‌تواند جایگاه خرم‌آباد را در سطح بین‌المللی ارتقا داده و شرکت آب منطقه‌ای را متعهد به اجرای برنامه‌ای علمی و یکپارچه در حوزه مدیریت منابع آب کند.
پیوند مهندسی، محیط‌زیست و میراث فرهنگی در قالب یک طرح جامع
جوادی با تأکید بر ماهیت چندبعدی این پروژه اظهار داشت: طرح احیای رودخانه خرم‌آباد صرفاً یک اقدام حفاظتی نیست، بلکه مجموعه‌ای از اقدامات فنی، زیست‌محیطی و فرهنگی است که با هدف ایجاد تعادل میان توسعه شهری و حفاظت از میراث طبیعی اجرا می‌شود.
وی تصریح کرد: در چارچوب الزامات یونسکو، مدیریت سیلاب‌ها با رویکرد طبیعت‌محور، ارتقای ایمنی شهری، احیای اکولوژیکی رودخانه و هم‌زمان صیانت از آثار تاریخی و باستانی شهر از محورهای اصلی این طرح به شمار می‌رود.
طراحی نظام پایش علمی و اجرای سه‌فاز مطالعاتی و اجرایی
مدیر دفتر مهندسی رودخانه‌های شرکت آب منطقه‌ای لرستان در ادامه بیان کرد: برای اجرای دقیق و علمی این پروژه، نظام پایش و گزارش‌دهی مستمر (SDSS) طراحی شده است تا شاخص‌های کیفیت آب، تنوع زیستی و پایداری اکولوژیکی به‌صورت علمی ارزیابی شود.
این طرح در سه فاز مطالعاتی، اجرایی و بهره‌برداری تدوین شده و می‌تواند فرصت مناسبی برای تقویت گردشگری پایدار و توسعه اقتصاد محلی در منطقه فراهم کند
وی افزود: این طرح در سه فاز مطالعاتی، اجرایی و بهره‌برداری تدوین شده و می‌تواند فرصت مناسبی برای تقویت گردشگری پایدار و توسعه اقتصاد محلی در منطقه فراهم کند.
جوادی با اشاره به همکاری دستگاه‌های استانی گفت: با حمایت استانداری لرستان، سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی استان و همراهی دستگاه‌های ذی‌ربط، تلاش خواهیم کرد این مسیر به‌گونه‌ای پیش برود که ضمن تحقق تعهدات بین‌المللی ایران، آینده‌ای پایدار و زیست‌پذیرتر برای شهروندان خرم‌آباد رقم بخورد.
رونق گردشگری و ارتقای جایگاه خرم‌آباد در سطح ملی و جهانی
به گزارش مهر، اجرای طرح احیا و ساماندهی رودخانه خرم‌آباد، علاوه بر باززنده‌سازی یکی از ظرفیت‌های طبیعی و تاریخی مهم استان، اهداف متعددی را در حوزه توسعه شهری دنبال می‌کند.
رونق گردشگری شهری و بوم‌گردی، زیباسازی محور رودخانه، جذب گردشگران داخلی و خارجی، حفاظت از میراث طبیعی و تاریخی، ایجاد فرصت‌های شغلی پایدار و ارتقای جایگاه خرم‌آباد در سطح ملی و جهانی، از جمله مهم‌ترین دستاوردهای پیش‌بینی‌شده در این طرح است.
مسئولان استانی بر این باورند که با اجرای کامل این پروژه، رودخانه خرم‌آباد نه‌تنها به عنوان یک عنصر زیست‌محیطی احیا خواهد شد، بلکه به قلب تپنده توسعه گردشگری و نماد هویت فرهنگی لرستان تبدیل می‌شود.
