به گزارش تاج خبر، با تکرار خاموشی‌های گسترده و افزایش ناترازی برق، اجرای شتابان طرح‌های دولتی در حوزه‌ی انرژی خورشیدی به اولویت نخست دولت چهاردهم تبدیل شده است. فعالان حوزه انرژی و کارشناسان صنعت برق معتقدند که با توجه به ظرفیت بالای کشور در انرژی خورشیدی و تکمیل نشدن طرح‌های مربوط به انرژی‌های تجدیدپذیر، نیاز است دولت چهاردهم با پیگیری جدی‌تر طرح‌های مربوطه، گره از این مشکل باز کند.
ایران با متوسط بیش از ۲۲۰۰ ساعت تابش آفتاب در سال و امکان بهره‌گیری از مناطق کویری و بیابانی برای احداث نیروگاه‌های خورشیدی پراکنده و متمرکز، از ظرفیت بی‌نظیری برای تولید برق پاک برخوردار است. بر اساس گزارش آژانس بین‌المللی انرژی، هزینه تمام‌شده تولید برق خورشیدی بسیار کمتر از یک دلار به ازای هر کیلووات‌ساعت است و در بسیاری از نقاط جهان با سوخت‌های فسیلی رقابت می‌کند. در داخل کشور، با توجه به ناترازی گاز، سرمایه‌گذاری در حوزه انرژی خورشیدی یک راهبرد بسیار مهم برای تأمین پایدار برق و کاهش آلودگی‌های زیست‌محیطی محسوب می‌شود.
قصه تکراری خاموشی‌های تابستانی
در تابستان ۱۴۰۴ میانگین مصرف ساعتی مشترکان در پیک حدود ۶۸ هزار مگاوات برآورد شده است. در بسیاری از نقاط، مشترکان با قطع ناگهانی برق مواجه و صنایع خرد و کارگاه‌های تولیدی با توقف خط تولید، متحمل خسارت اقتصادی شدند.
یک مقام مسئول در شرکت توانیر در گفتگو با … می‌گوید: «با وجود ظرفیت اسمی تولید حدود ۸۵ هزار مگاوات در نیروگاه‌های حرارتی و آبی تا پایان خردادماه ۱۴۰۴، تأخیر در راه‌اندازی نیروگاه‌های جدید و محدودیت گازرسانی به واحدهای سیکل ترکیبی، شبکه را در آستانه فروپاشی تابستانی قرار داده است.»
افزون بر این، مطابق آمار رسمی، تعداد شکایات و درخواست جبران خسارت مشترکان از محل خاموشی‌ها در شش ماهه نخست سال جاری نسبت به مدت مشابه سال گذشته بیش از ۱۲ درصد افزایش یافته است. کارشناسان معتقدند این وضعیت فشار مضاعفی بر مردم و صنایع وارد می‌کند و اعتبار شبکه را نزد افکار عمومی تضعیف می‌کند.
خورشید؛ انرژی پاک و عظیمی که مورد غفلت واقع شده است
کارشناسان معتقدند با توجه به تولید برق در قالب نیروگاه‌های خورشیدی پشت بامی، اتلاف انرژی‌ای که در خطوط انتقال اتفاق می‌افتد، کاهش یافته و کیفیت ولتاژ نیز بهتر خواهد بود. از سوی دیگر، نصب صفحات خورشیدی سقفی در بام ساختمان‌های مسکونی، تجاری و کشاورزی – با سازوکار ترازسنجی خالص(Net-Metering) – باعث خواهد شد تا مشترکان بتوانند مازاد تولید خود را با تعرفه مصوب ۸,۵۰۰ ریال به ازای هر کیلووات‌ساعت به شبکه بفروشند.
برخی از مزایای کلیدی نیروگاه‌های پشت بامی
- نصب و راه‌اندازی سریع: یک نیروگاه خورشیدی پشت بامی (برای مثال ۵ کیلوواتی) کمتر از یک هفته زمان می‌برد تا راه‌اندازی شود.
- ضریب امنیت بالای شبکه‌ی برق: در این نوع ضریب امنیتی نیز بسیار بالا می‌رود؛ چرا که از منظر پدافند غیرعامل دیگر خطر احتمالی قطعی برق گسترده‌ای که در آسیب به نیروگاه‌های متمرکز یا حرارتی هست، تقریباً وجود ندارد.
- کاهش آلایندگی: هر مگاوات برق خورشیدی به‌طور متوسط سالانه از انتشار بیش از ۷۰۰ میلیون تن کربن‌دی‌اکسید جلوگیری می‌کند.
- مشارکت مردم: در این قالب، مسئولیت نگهداری به عهده‌ی خود مردم است و از طرفی دولت با خرید تضمینی برق از مشترکین، زمینه‌ای برای درآمدزایی مردم فراهم می‌کند؛ این اقدام بخصوص برای اقشار کم درآمد می‌تواند از اهمیت دوچندانی برخوردار باشد.
توسعه‌ی نیروگاه‌های خورشیدی پشت بامی در انتظار رفع موانع
فرایند توسعه نیروگاه‌های خورشیدی پشت بامی با موانع متعددی روبروست؛ طولانی و پیچیده بودن صدور مجوز، نصب و اتصال به شبکه که حدود ۱۲۰ روز به طول می‌انجامد، مشکلات تأمین وثایق بانکی و نرخ بالای سود تسهیلات (بیش از ۱۸ درصد)، همچنین تأخیر در پرداخت مطالبات تولیدکنندگان برق خورشیدی از شرکت‌های برق منطقه‌ای و ضعف هماهنگی میان وزارت نیرو، سازمان محیط‌زیست و بانک مرکزی در تدوین دستورالعمل‌ها از جمله چالش‌های اصلی این حوزه است. یکی از سرمایه‌گذاران بخش خصوصی با ابراز گلایه خاطرنشان می‌کند: «تا زمانی که فرآیند صدور مجوز بیش از چهار ماه به طول انجامد و سقف ضمانت‌نامه‌های بانکی سخت‌گیرانه باشد، رغبت مردم به سرمایه‌گذاری در نیروگاه‌های سقفی محدود خواهد ماند.» اگرچه کشور گام‌هایی در توسعه انرژی خورشیدی برداشته، اما برای جلوگیری از خاموشی‌های تابستانه و تضمین پایداری شبکه برق، نیازمند شتاب بیشتر در اجرا و رفع موانع اداری و مالی است.
تسریع در واردات صفحات خورشیدی؛ راهکاری برای کاهش خاموشی‌ها و تقویت سهم انرژی خورشیدی
بهار سال جاری دولت قراردادی با چین بست که بر اساس آن قرار است ۷۰۰۰ مگاوات صفحه‌ی خورشیدی وارد کشور شود؛ اما تا این لحظه تنها حدود ۳۰۰ مگاوات آن وارد شده است. این در حالی است که در حال حاضر سهم انرژی‌های تجدیدپذیر، به‌ویژه خورشیدی، در سبد تولید برق کشور بسیار ناچیز و حدود یک درصد است. از سوی دیگر، بحران خاموشی در تابستان، فشار مضاعفی بر اقتصاد و زندگی مردم وارد کرده و رشد سریع انرژی خورشیدی برای کاهش اتکا به سوخت‌های فسیلی و رفع معضلات زیست‌محیطی ضروری است. کارشناسان معتقدند برای کاهش معنادار خاموشی‌ها، روند ورود و نصب مابقی صفحات خورشیدی باید تسهیل و معطلی‌های گمرکی حذف شود تا این تجهیزات هرچه زودتر وارد مدار تولید شوند. در غیر این صورت، با تداوم روند فعلی و سهم پایین انرژی‌های پاک، برطرف شدن ناترازی برق و کاهش خاموشی‌ها، دور از دسترس خواهد بود و فرصت ارزشمند توسعه انرژی پاک و پایداری شبکه‌ی برق کشور از دست خواهد رفت.
