تاج خبر _ گروه سلامت: در جریان بحران نفس‌گیر جنگ ۱۲ روزه که به‌عنوان یکی از چالش‌برانگیزترین مقاطع در حوزه امنیت ملی و سلامت عمومی قلمداد می‌شود، نگرانی‌های گسترده‌ای در خصوص تأمین اقلام حیاتی به ویژه شیر خشک نوزادان شکل گرفت؛ محصولی استراتژیک که کمبود آن می‌تواند به طور مستقیم جان نوزادان را به خطر اندازد. با این وجود، برخلاف برخی گمانه‌زنی‌ها، شواهد و اظهارات رسمی مقامات کشور نشان می‌دهد نظام سلامت و ساختار تأمین اقلام حیاتی، به‌ویژه در حوزه شیر خشک، در این آزمون بزرگ، عملکردی فراتر از انتظار ارائه کردند.
ثبات تأمین در میانه بحران
از نخستین ساعات آغاز درگیری‌ها، وزارت بهداشت، سازمان غذا و دارو، دانشگاه‌های علوم پزشکی و انجمن‌های تولیدکنندگان شیر خشک نوزاد به صورت شبانه‌روزی و مستمر در حالت آماده‌باش کامل قرار داشتند. گزارش‌ها نشان می‌دهد که ظرفیت تولید شیر خشک در کشور در شرایط اضطرار حفظ شد و نه‌تنها تولید متوقف نشد، بلکه ذخیره استراتژیک ۶ ماهه نیز در اختیار نظام سلامت بود که این امر نقش مهمی در جلوگیری از بحران کمبود ایفا کرد.
نظام توزیع هدفمند؛ کنترل دقیق با کد ملی و سن نوزاد
از جمله عوامل کلیدی موفقیت در توزیع شیر خشک، طراحی و اجرای سامانه توزیع هدفمند بود که تحت نظارت سازمان غذا و دارو به شکل هوشمندانه عملیاتی شد. این سامانه با اتکا به اطلاعات هویتی شامل کد ملی و تاریخ تولد نوزاد، سهمیه ماهانه شیر خشک را به صورت دقیق محاسبه و تخصیص می‌دهد. بر اساس این سامانه، شیر خشک تنها به نوزادان زیر دو سال تعلق می‌گیرد و اطلاعات مربوط به آن‌ها در سیستم ثبت می‌شود؛ همچنین در صورت عدم دریافت کامل سهمیه در یک مراجعه، باقی‌مانده سهمیه در مراجعات بعدی تحویل داده می‌شود.
نقش‌آفرینی دانشگاه‌های علوم پزشکی و نظارت مردمی
دانشگاه‌های علوم پزشکی در استان‌های مختلف با تشکیل کمیته‌های پایش و نظارت، نقش بسیار مهمی در حفظ شفافیت و کارایی روند توزیع ایفا کردند. علاوه بر این، سامانه‌های ثبت شکایت مردمی و بازرسی‌های میدانی، به‌خصوص در استان‌های مرزی و مناطق کمتر برخوردار، با حساسیت و دقت بالا فعال بودند که این نظارت مردمی در کنار نهادهای رسمی موجب ارتقاء کیفیت توزیع شد.
چالش‌های پنهان؛ از نقدینگی داروخانه‌ها تا احتکار خانگی
اگرچه شبکه توزیع از نظر فنی و اداری موفق عمل کرد، اما برخی چالش‌های اقتصادی در سطح عرضه مشاهده شد. یکی از این چالش‌ها، موضوع نقدینگی داروخانه‌ها بود؛ به گفته مسئول یکی از داروخانه‌های بزرگ تهران، خرید شیر خشک به صورت نقدی از کارخانه انجام می‌شود اما تسویه مطالبات از سوی بیمه‌ها و سازمان‌های دولتی با تأخیر همراه است که این امر فشار نقدینگی را افزایش داده و گاهی باعث کاهش موجودی در برخی مناطق می‌شود.
از سوی دیگر، گزارش‌هایی مبنی بر خرید بیش از حد شیر خشک توسط برخی خانواده‌ها و احتکار خانگی منتشر شد که کارشناسان هشدار دادند این رفتار می‌تواند دسترسی سایر خانواده‌ها را مختل کند. به همین دلیل، تأکید بر فرهنگ‌سازی گسترده و آموزش عمومی درباره مصرف بهینه شیر خشک ضرورت یافته است.
نتیجه‌گیری؛ آمادگی امروز، الگویی برای فردا
مرور عملکرد نظام سلامت در زمینه تأمین و توزیع شیر خشک نوزادان در طول بحران جنگ ۱۲ روزه، نشان‌دهنده آمادگی ساختاری، ظرفیت فنی و هماهنگی بین‌بخشی موفق در حوزه‌های تولید، نظارت و توزیع است. از طراحی سامانه‌های توزیع مبتنی بر اطلاعات هویتی گرفته تا نظارت میدانی دقیق دانشگاه‌ها، همه نشانگر به‌کارگیری سازوکارهای هوشمند و کارآمد است.
با این حال، برخی چالش‌های ساختاری مانند تأخیر در تسویه مطالبات داروخانه‌ها، نواقص در نظارت کامل موارد خاص و کمبود آموزش عمومی درباره مصرف بهینه شیر خشک، همچنان نیازمند اصلاح و تقویت هستند تا در بحران‌های آینده، با کمترین مشکل مواجه شویم.
رفع نگرانی‌ها درباره کمبود شیر خشک
منصور علیمردانی، عضو کمیسیون بهداشت و درمان مجلس شورای اسلامی، در گفت‌وگو با تاج خبر، با رد شایعات و اخبار نادرست پیرامون کمبود دارو و شیر خشک، تأکید کرد: کشور هم‌اکنون در آماده‌ترین شرایط از نظر تأمین دارو و ملزومات مصرفی قرار دارد.
وی با اشاره به اختصاص بودجه مشخص در لایحه بودجه ۱۴۰۴ برای ذخایر شش‌ماهه دارویی و همچنین تخصیص یک میلیارد دلار منابع از صندوق توسعه ملی با دستور مقام معظم رهبری، گفت: هیچ نگرانی جدی از نظر تأمین اقلام حیاتی وجود ندارد.
علیمردانی افزود: کمبودهای مقطعی که در برخی مناطق گزارش شد، ناشی از جابجایی جمعیت در مناطق درگیر و اضطراب عمومی مردم بود که با اقدام سریع و هماهنگ نهادهای مسئول، به سرعت برطرف شد.
این نماینده مجلس همچنین خاطرنشان کرد: با نظارت مستمر وزارت بهداشت، روند تأمین دارو و شیر خشک پایدار و تحت کنترل کامل است و مردم نباید هیچگونه نگرانی داشته باشند.
ذخایر شیر خشک در کشور برای شرایط جنگی کافی بود
سلمان اسحاقی، سخنگوی کمیسیون بهداشت و درمان مجلس شورای اسلامی، نیز با اشاره به چالش‌های مقطعی شیر خشک گفت: با تدبیر مقام معظم رهبری و تخصیص یک میلیارد دلار از صندوق توسعه ملی، کشور توانسته ذخایر استراتژیک دارویی خود را برای بیش از یک سال تأمین کند و کمبودهای مقطعی موجود با ورود پلکانی دارو از انبارها به بازار مدیریت می‌شود؛ بنابراین نگرانی جدی در این زمینه وجود ندارد.
وی وضعیت شیر خشک را مشابه دیگر داروها دانست و افزود: با افزایش تولید داخلی و برنامه‌ریزی دقیق وزارت بهداشت، بحران شدید در این حوزه پیش‌بینی نمی‌شود.
تولید شیر خشک بدون وقفه در شرایط جنگی ادامه داشت
هانی تحویل‌زاده، رئیس انجمن تولیدکنندگان شیر خشک کشور، با تأکید بر نبود هیچ مشکل جدی در تولید، اعلام کرد: تمام کارخانه‌ها فعال بوده و شیر خشک به میزان کافی تولید و توزیع می‌شود و کمبود زمانی ایجاد می‌شود که برخی خانواده‌ها بیش از نیاز واقعی خرید می‌کنند، در این راستا، محدودیت فروش دو قوطی در هفته توسط داروخانه‌ها اقدامی منطقی و ضروری برای کنترل بازار است.
مدیریت تقاضا، کلید رفع کمبود مقطعی شیر خشک
با توجه به اینکه کمبودهای اخیر بیشتر ناشی از افزایش ناگهانی تقاضا و خرید خارج از الگوی مصرف بوده که با مدیریت هوشمندانه توزیع به سرعت رفع شده است، مصرف منطقی خانوارها یعنی خرید حدود دو قوطی در هفته از بروز کمبود جلوگیری می‌کند و به همین دلیل، اعمال محدودیت فروش شیر خشک در داروخانه‌ها اقدامی هوشمندانه، منطقی و ضروری برای حفظ تعادل بازار و تامین پایدار این محصول حیاتی است.
به گزارش مهر، نظام سلامت کشور با بهره‌گیری از ظرفیت‌های ساختاری، برنامه‌ریزی دقیق و همکاری همه‌جانبه دستگاه‌ها، توانسته است در شرایط سخت جنگ ۱۲ روزه، تامین و توزیع شیر خشک نوزادان را به‌طور پایدار و مطمئن مدیریت کند.
هرچند چالش‌های اقتصادی و رفتاری مانند تأخیر در پرداخت مطالبات و خریدهای غیرمنطقی وجود داشت، اما با اقدامات هوشمندانه نظارتی و مدیریت تقاضا، این مشکلات به سرعت برطرف شده و نگرانی جدی درباره کمبود این کالای استراتژیک وجود ندارد.
این تجربه موفق، الگویی ارزشمند برای مدیریت بحران‌های آتی در حوزه سلامت به شمار می‌آید و ضرورت دارد با تقویت آموزش عمومی و بهبود سازوکارهای نظارتی، آمادگی کشور در تأمین اقلام حیاتی بیش از پیش تضمین شود.
