مشاهدات خبرنگاران تاج خبر از شهرهای مختلف مازندران نشان می دهد که سطل های زباله ها در خیابان های اصلی ورودی به شهرها مملو از انواع پسماند است، این وضعیت شب ها به خصوص جمعه شب ها که فرزندان بسیاری از روستاییان پایان هفته را در خانه شخصی و یا پدرانشان می گذرانند، در برگشت به شهر، زباله های هفتگی را با خودروهای شخصی به داخل سطل های شهری می ریزند، بیش از پیش مشهود است.
معضل لاینحل مازندران در حالی است که شهرداری های مازندران در جمع آوری و دفع زباله های شهروندان با چالش های مختلف مواجه اند، به خصوص ۲ شهر بابل و ساری که همچنان زباله های تولیدی را با هزینه هنگفت به خارج از استان حمل و دفع می کنند.
بنابراین گزارش، ریختن و رها سازی پنهانی به خصوص شبانه زباله در حاشیه جاده های فرعی روستا از معضلات جدی مازندران شده است، از آن جایی که در چند سال اخیر روند مهاجرت از شهرها به روستاها بیشتر شده و بیشتر روستائیان نیز از خودروی شخصی برخوردار شدند، زباله های تولیدی را در سطل های زباله شهری می اندازند.
بر اساس آمارهای اعلام شده در حال حاضر روزانه سه هزار و ۱۰۰ تن زباله در استان مازندران تولید می شود که از این مقدار بیش از یک سوم آن برابر با یک هزار و ۱۰۰ تن زباله تولیدی سهم روستاهای این استان است.
تفکیک زباله از مبداء و کاهش تولید زباله در حالی از برنامه های جدی مدیریت پسماند مازندران است که این موضوع نه تنها مورد بی توجهی شهروندان قرار می گیرد، بلکه با افزایش حجم تولیدی زباله های روستاییان، مشکلات را دو چندان کرده است.
در حالی که با اجرای طرح تفکیک زباله از مبداء در روستاهای مازندران به عنوان مسیر مدیریت درست پسماندمورد تاکید است، چراکه زباله های تر خانواده های روستاییان به راحتی با ایجاد یک چاله کوچک قابل دفع و حتی تبدیل به کود خاکی می شود، روشی که سالها مردم روستاییان درگذشته آن را انجام می دادند اما امروزه با تغییر ذائقه و نوع زباله های تولیدی و از طرفی به دلیل بی توجهی ها شاهد، گسترش انتقال زباله های روستاییان بدون تفکیک شده به سطل های زباله شهرهای استان هستیم.
تغییر سبک زندگی در روستاهای مازندران و همچنین گسترش بافت این آبادی‌ها با ساخت مسکن و افزایش تراکم جعیتی با رشد جمعیت بومی و همچنین حضور خوش‌نشین‌ها در حاشیه روستاها طی ۲ دهه اخیر سبب شده که بسیاری از چالش‌های این مناطق مسکونی در مازندران نیز مشابه مناطق شهری شود. یکی از مهمترین چالش‌ها نیز افزایش حجم زباله تولیدی در روستاها و نبود ساز و کار مناسب برای جمع‌آوری و امحاءِ پسماند این مناطق مسکونی است که به معضل جدی برای این مناطق تبدیل شده است.
اگرچه جمع آوری زباله های برخی از روستاهای بزرگ و بالای یک هزار خانوار مازندران از یک دهه گذشته شروع شده است، اما به نظر می رسد با توجه به مشکلات زیر ساختی برای دفع زباله های شهری و از طرفی افزایش چشم گیر زباله ها، طرح جمع آوری زباله روستاییان تا حدودی متوقف شده و در بلاتکلیفی قرار دارد.
به استناد آمار تعداد ماشین‌های حمل زباله در روستاهای مازندران کمتر از یک‌هزار دستگاه است که عمده این ماشین‌ها نیز در دسته ماشین‌آلات سبک قرار می‌گیرند. نبود منابع اعتباری مشخص برای جمع‌آوری زباله هم سبب شده که پسماند تولید شده در روستاهای مازندران به طور معمول در قالب یک برنامه زمان‌بندی شده و مشخص جمع‌آوری نشود. به همین دلیل در حاشیه بسیاری از روستاها می‌توان ردی از زباله‌های سرگردان را یافت. به ویژه در روزهای پایان هر هفته پس از حضور مسافران و خوش‌نشینان که این وضعیت به شکل مشهودی دیده می‌شود.
دیگر آن دوران گذشته است که تنها زباله قابل مشاهده در روستاها باقی مانده میوه های پوسیده یا پوست میوه های خورده شده، بود که اگر در حجم زیاد با آن مواجه می شدند، دفنش می کردند تا تبدیل به کود شود. این روزها روستاهای مازندران در تولید زباله دستکمی از شهرها ندارند و عمده زباله تولیدی آنها نیز مانند شهرنشینان انواع ظروف پلاستکی است. به عبارتی دیگر از فرهنگ دفن زباله های تر و سوزاندن زباله هایی که در خاک تجزیه نمی شوند با تغییر مصرف مواد غذایی در روستا خبری نیست و به همین دلیل نیز هر روز شاهد رها شدن زباله ها در طبیعت و دپوی آن در حاشیه راه های اصلی و فرعی و خطرناک تر از همه رهاسازی آن داخل و حاشیه رودخانه ها و انهار هستیم.
بررسی ها نشان می دهد که حضور دائمی و زیاد وانت داران خریداران ضایعات در روستاهای استان سبب شده است تا طی یک دهه اخیر بسیاری از خانواده ها از فرصت تفکیک زباله های قابل فروش استفاده کنند. از طرفی همچنان بعضی از اهالی که دارای خانه باغ هستند زباله های تر و پوسیدنی را در داخل باغ دفن کرده و زباله های خشک را به بازیافت کنندگان می فروشند.
کارشناسان محیط زیست معتقدند که دفن زباله های تر در روستاها مهمترین روش برای حل معضل پسماند در منطقه شمال است، روشی که همه روستاییان محدودیتی در اجرای آن ندارند، اما متاسفانه عمده خانواده های روستایی از این کار ساده و بدون هزینه امتناع کرده و زباله های تولیدی خود را با خودروی شخصی به شهرها منتقل می کنند.
دفن زباله‌های تر مهمترین روش حل معضل پسماند روستاییان مازندران
دهیار روستای «کروکلا بالا» از توابع شهرستان بابل هم با بیان این که از پنج سال پیش همزمان با اجرای ناقص جمع آوری و حمل و نقل زباله روستاها مشکلات پراکندگی و رها سازی پسماندها دو چندان شده است، گفت: از سوی دیگر مخالفت و موافقت بعضی از اهالی در جمع آوری سبب شد تا با مشکل کمبود اعتبار مواجه شویم که مزید بر علت شده است.
مهدی بابایی در گفت و گو با خبرنگار تاج خبر افزود: با توجه به اطلاع رسانی های متعدد در مساجد و نصب بنر و نوشتن پارچه در طول سال، بیشتر اهالی مبلغ سالانه بابت جمع آوری و حمل زباله را پرداخت نکرده اند و همکاری لازم را ندارند.
وی با توضیح این نکته که به دلیل هزینه بالای جمع آوری زباله ها و با هدف پائین آمدن حق سهم هر خانواده، جمع آوری و حمل زباله ها از درب منازل به صورت هر ۲ هفته، یک روز انجام می شود، تصریح کرد: به دلیل طولانی شدن زمان جمع آوری، بو گرفتگی، پاره شدن نایلون زباله ها و پراکندگی زباله در اثر حمله گربه ها و سک مشکلات زیست محیطی دو چندان شده است.
او ادامه داد : اگر چه این طرح همچنان ادامه دارد و چالش پرداخت نکردن حق سهم و جمع آوری زباله ها وجود دارد، اما در مجموع به علت عدم مشارکت همه اهالی و اجرای نشدن یکپارچه طرح، پراکندگی و رها سازی زباله ها در حاشیه رودخانه ها که مدعی هستند این مکان مربوط به حریم است و ربطی به هیچ کسی ندارد، دوچندان شده است.
بابایی بیان کرد: ریختن و رها سازی پنهانی به خصوص شبانه زباله در حاشیه جاده های فرعی روستا از معضلات جدی شده است، از آن جایی که در چند سال اخیر روند مهاجرت از شهرها به روستاها بیشتر شده و بیشتر روستائیان نیز از خودروی شخصی برخوردار شدند، زباله های تولیدی را در سطل های زباله شهری می اندازند.
معضل پسماند روستاییان مازندران بسیار جدی است
مدیرکل دفتر روستایی و شوراهای استانداری مازندران معضل پسماند روستاییان را بسیار جدی توصیف کرد و گفت: اگرچه با همت و رویکرد جدی استاندار دولت چهاردهم حل معضل پسمان استان مورد اهتمام قرارگرفت و در این راستا طرح تفکیک زباله از مبدا نیز در ۲۰۷ روستای استان باهدف حفاظت از عرصه های ملی و محیط زیست و همچنین رونق گردشگری در حال اجرا است، اما همکاری روستاییان برای حل این چالش مهم تر و امری ضروری به شمار می رود.
حسن اصغریان رستمی در گفت و گو با تاج خبر با بیان اینکه ۷۰ درصد از این زباله‌ها تر هستند، افزود: مدیریت این حجم زباله هزینه‌های بالایی به همراه دارد، در حالی که اگر زباله‌ها از مبدا تفکیک شوند، نه تنها هزینه‌ها کاهش می‌یابد، بلکه می‌توان از بخش‌های تفکیک‌شده، درآمد اقتصادی نیز کسب کرد.
اصغریان از طراحی یک اپلیکیشن مدیریت زباله خبر داد و گفت: این اپلیکیشن به دهیاران کمک می‌کند تا میزان تولید زباله و مشارکت مردم را رصد کنند، یعنی دهیاران می‌توانند پیگیری کنند که تفکیک زباله به درستی انجام شود و در صورت کوتاهی پیگیر انجام کار شوند.
این مقام مسوول با بیان اینکه در زمان حاضر ۱۸۰ روستای استان مازندران در حال رقابت برای اجرای این طرح هستند و عملکرد آنها به دقت ارزیابی خواهد شد.
اصغریان رستمی بر لزوم آموزش و اطلاع‌رسانی به ساکنان روستاها و گردشگران تأکید و اضافه کرد: باید از فضای مجازی و محیطی برای تکمیل فرآیند اطلاع‌رسانی استفاده شود تا همه در جریان تغییرات مدیریت پسماند قرار گیرند.
به هر حال واقعیت تلخ این است که نه می توان جنگل و دریا و رودخانه ها را از جغرافیای مازندران حذف و در مقابل جریان مداوم پسماندها از آنها محافظت کرد و نه این مناطق از منطقه جلگه ای حاصلخیز جدا افتاده و بی ارتباط هستند.
نتیجه تلخ تر این که طبیعت مازندران به گونه‌ای فزاینده به وسیله فاضلاب‌های تصفیه نشده صنایع و خانگی، آلاینده‌هایی که منشاء زمینی دارند، ته مانده زباله های خانگی و صنعتی و انواع دیگری از زباله های کم خطرتر مانند نخاله های ساختمانی هر روز بیش از روز قبل آلوده شده و زندگی و سلامت شهروندان روستاییان را به شکلی جدی تر تهدید می کند.
مازندران ۶۳ شهر بزرگ و کوچک و سه هزار و ۵۰۰ روستا دارد و با توجه به نزدیکی روستاها به یکدیگر و شهرها، زندگی شهرنشینی در این استان بیش از هر نقطه دیگری از کشور جلوه گری می کند و بطور طبیعی در چنین موقعیتی جمع آوری و نحوه حمل و نقل و دفع بهداشتی زباله، مهم ترین مشکل و معضل شهرداری ها محسوب می شود.
طبق قوانین مدیریت پسماند که در سال ۱۳۸۴ تصویب شد، مدیریت اجرایی پسماند در شهر با شهردار، روستاها با دهیار و بین حوزه شهر و روستا با بخشدار است اما ضعف مدیران اجرایی باعث شد تا نتوانند محدوده خود را به خوبی مدیریت کنند.
