در روزهای آلودگی هوا، چگونه هوای داخل خانه را پاک کنیم؟

متر پیش می‌آید که کسی با دیدن گل‌های رنگارنگ در گل فروشی‌ها، محل کار، منزل و غیره به وجد و سرذوق نیاید و سپری کردن لحظاتی در کنار گل‌های زیبا احساس نشاط، سرزندگی و آرامش را در وجودش ایجاد نکند. امروزه یکی از بخش‌های مهم در طراحی ساختمان‌های سبز(دوستدار محیط زیست) اختصاص بخشی از فضای ساختمان چه در قسمت داخلی و خارجی به فضای سبز است. امروزه با زندگی در کلانشهرها، شهروندان روزهای زیادی از سال را با هوای آلوده و ناسالم می‌گذرانند. در این روزها معمولا به افراد توصیه می‌شود که از تردد غیرضروری در شهر خودداری کنند و در خانه بمانند. اما این به معناست که در خانه‌ آلودگی وجود ندارد و هوای خانه به دور از آلودگی بیرون است؟ به نظر اینگونه نمی‎آید. اگر قرارست هوای خانه سالم و پناهی برای در امان ماندن از آلودگی بیرون باشد، این هوا لزوما و خودبه‌خود از آلودگی بَری نیست و ما باید با فراهم کردن شرایط لازم، این محیط را هم از آلودگی‌های مختص به خود تا جای ممکن پاک کنیم.

آلودگی هوای داخلی در اداره ها، خانه‌ها و دیگر محیط‌های داخلی کیفیت پایین هوا می‌تواند موجب مشکلاتی برای سلامتی و بدتر شدن مشکلات بهداشتی موجود شود. آژانس حفاظت از محیط زیست آمریکا اخیرا آلودگی هوای محیط های داخلی را به عنوان یکی از پنج تهدید موجود در حوزه بهداشت عمومی رتبه بندی کرده است. آلودگی هوای محیط‌های داخلی حاصل از آزادسازی بخارهای شیمیایی و ذرات موجود در هوا مانند گرد وغبار و موجودات تک سلولی مثل ویروس‌ها و تک یاخته‌ها و… است. بیشتر اداره‌ها و خانه‌های جدیدی که نقشه‌های تنگ‌تری دارند از ورود هوای خارجی به داخل ساختمان جلوگیری می‌کند و این باعث می‌شود که شرایط برای حضور آلاینده‌های خطرناک در محیط‌های داخلی آسان‌تر شود. انسان‌هایی که بین ۷۰ تا ۹۰ درصد از وقتشان را در محیط‌های داخلی می‌گذارنند، در طولانی‌مدت در معرض آلودگی‌های هوای محیط داخلی قرار می‌گیرند. آلودگی هوا می‌تواند در هر فضای محدودی محبوس شود، ولی گازهایی که از مواد ترکیبی یا مواد مصنوعی حاصل می‌شوند امروزه در ساختن یا مجهزکردن محیط‌های اداری و خانه‌ها استفاده می‌شوند. آنها می‌توانند در بین فاکتورهای دیگر عامل چیزی شوند که به آن سندرم ساختمان بیمار می‌گویند. نشانگان بیماری ساختمان یا «سندرم ساختمان بیمار» ­به شرایطی در یک ساختمان گفته می‌شود که ساکنین آن نشانه‌هایی از بیماری‌هایی را دارا هستند که به سپری کردن زمان زیاد در آن ساختمان نسبت داده می‌شود، اما مصداق خاصی از بیماری را به سبب آن نمی‌توان نام برد. معمولاً وجود اشکال در گرمایش، تهویه و تهویه‌مطبوع از مهمترین عوامل ایجاد این بیماری می‌باشد. از دیگر عوامل می‌توان به خروج گازها از مواد ساختمانی استفاده شده در ساختمان، ترکیبات آلی فرار، کپک، خروج نامطلوب مولکول‌های ازون (تولید جانبی دستگاه‌های اداری)، مواد شیمیایی صنعتی و جریان هوای کم اتاق نام برد. در عین حال بعضی افراد که تحت تاثیر (سندرم ساختمان بیمار) قرار نمی‌گیرند از حساسیت بالایی نسبت به آلاینده ها برخوردارند که نشانه های آن شامل(سوزش چشم، بینی، گلو، حساسیت، آسم، تاری دید، سرگیجه، خستگی، سردرد، سوزش پوست، اختلالات دستگاه عصبی ودستگاه تنفس فوقانی و انباشتگی سینوس‌ها) می‌باشد. اما معمولا به علت اشکال در سیستم گرمایش، تهویه مطبوع، خروج گاز از مصالح استفاده شده در ساختمان، کپک، خروج مولکول اوزون از دستگاه های جانبی اداری، مواد شیمیایی صنعتی وکم بودن جریان هوا در محیط به وجود می‌آید.

آلوده‌کننده‌های هوای داخل خانه ۱- مواد شیمیایی به‌کاررفته در وسایل تهیه کاردستی: هنگامی که می خواهید کاردستی درست کنید بهتر است در هوای آزاد این کار را انجام دهید. نوع وسایل لازم برای درست کردن کاردستی و مدت زمان قرار گرفتن در معرض دود، بوی چسب و… باعث مشکلاتی مانند سردرد، سوزش چشم، بینی و گلو می‌شود. همچنین پختن بیش از حد خاک رس می‌تواند موجب آزاد شدن ماده شیمیایی سمی در هوا شود. حتی برخی از این اقلام که سمی نیستند نیز دارای حلال‌هایی می باشند که برای تنفس خطرناکند. ۲- اسپری خوشبو کننده هوا: خوشبوکننده‌های هوا در برخی افراد باعث ایجاد مشکلات تنفسی و سردرد می‌شوند. یک سوم بیماران مبتلا به آسم هنگام تماس با این مواد دچار حملات آسم می شوند. برخی از این خوشبو کننده ها دارای فتالات هستند. فتالات ماده شیمیایی است که باعث ایجاد مشکلات رشد و هورمونی در کودکان می‌شود. ۳- رنگ کردن در و دیوار خانه: رنگ کردن خانه نیز باعث انتشار گازهای خطرناک در داخل خانه می‌شود. ۴- فرش و قالیچه: افراد در خانه ای که فرش دارد بیشتر دچار سردرد، بُثورات پوستی(جوشهای ریز روی پوست) ، سوزش چشم وگلو می‌شوند. فرش، موکت و قالیچه گازهای خطرناکی را در فضای داخل خانه ایجاد می‌کنند. ۵- مواد تمیز کننده خانگی: اگر بوی مواد شیمیایی را که برای تمیز کردن خانه استفاده می‌شوند استشمام کنید یا به آنها دست بزنید می‌تواند موجب بُثورات پوستی و ناراحتی تنفسی گردد. این خطرات در افراد مبتلا به بیماری تنفسی و پوستی شدیدتر می باشد. ۶- لباس‌های گرفته شده از خشک شویی: خشک شویی ها غالبا از پروکلرواتلین استفاده می‌کنند( پروکلرواتیلن نوعی ماده‌ی شیمیایی است که موجب سرطان در حیوانات می‌شود) ۷- دود سیگار: در خانه ای که یکی از افراد آن سیگار می‌کشد کودکان دچار عفونت گوش، ذات الریه، برونشیت و سرفه می‌شوند. در این خانه‌ها کودکانی که دارای آسم هستند غالبا دارای حملات مکرر آسم می‌شوند، چرا که دود سیگار باعث می‌شود حتی کودکانی هم که دارای علائم آسم هم نیستند به علائم آسم دچار شوند. ۸- دود ظروف تفلون: پختن غذا در ظروف تفلون در دمای بسیار بالا ممکن است باعث آزادسازی دودهای سمی گردد. اگردما بیشتر از ۲۶۰ درجه سانتی گراد باشد و ظرف مورد استفاده تفلون باشد می تواند مواد شیمیایی را از خود آزاد کند. ۹- مشکلات اجاق گاز: اجاق گازی که به طرز نادرستی نصب شده است می‌تواند گازهای خطرناکی مثل مونوکسید کربن و دی اکسید نیتروژن را در خانه منتشر کند. مونوکسیدکربن در غلظت کم می‌تواند باعث خستگی شود و در غلظت بالا باعث تهوع، سردرد، سرگیجه و حتی مرگ شود. دی اکسید نیتروژن باعث مشکلات تنفسی به خصوص در کودکان می‌شود. ۱۰- گاز رادون: ما قادر به دیدن، استشمام و مزه کردن گاز رادون نیستیم. هنگامی که اورانیوم وارد سنگ، خاک و یا آب می‌شود گاز خطرناک رادون تشکیل می‌شود. این گاز از طریق شکاف‌ها و یا سوراخ‌های دیوار و یا لوله‌های گاز وارد خانه می‌شود. رادون موجود در خاک به تدریج در زیر ساختمان انباشته می‌شوند و فشار آن بالا می‌رود و چون فشار هوا در داخل ساختمان معمولاً کمتر از فشار در داخل خاک است باعث می‌شود که رادون موجود در خاک از طریق کف و دیوارها به داخل ساختمان منتقل شده و مقدار آن زیاد شود. بیشترین مقدار رادون در زیرزمین و سپس در طبقات اولیه ساختمان وجود دارد. به‌طور خلاصه راه‌های ورود رادون به داخل ساختمان را می‌توان به صورت زیر خلاصه کرد: ۱. شکاف‌ها در کف ساختمان ۲. اتصالات ساختمانی ۳. شکاف‌ها در دیوارها ۴. درزها در اطراف لوله‌های سرویس‌های بهداشتی ۵. فضاهای خالی داخل دیوارها ۶. آب‌های مصرفی در داخل حمام و آشپزخانه. رادون در آب قابل حل می‌باشد، و بخصوص درآب چاه احتمال وجود آن بیشتر است. معمولاً در صد بسیار کمی از رادون موجود در آب (۰۱/۰ درصد) رها شده و وارد هوا می‌شود. گاز رادون دومین علت ایجاد سرطان ریه است. ۱۱- شومینه: این وسیله باعث انتشار گازهای خطرناکی مثل مونوکسید کربن در فضای خانه می‌شود. ۱۲- فرمالدئید: فرمالدئید ماده‌ای شیمیایی است که در چوب مبلمان، پرده و لباس به کار می‌رود. کودکانی که در معرض این ماده قرار می‌گیرند بیشتر دچار مشکلات تنفسی می‌شوند چرا که فرمالدئید گازهای گلخانه ای را هم تولید می‌کند.گازهای گلخانه‌ای گازهایی هستند که به طور طبیعی در جوکره زمین وجود دارند اما فعالیت های بشری باعث افزایش غلظت آن در جو شده است مثل: کربن دی اکسید، متان، دی نیتروژن مونوکسید، اوزون و… . در این زمینه بخوانید: ۱۲ نکته برای حفظ سلامتی خود در روزهای آلودگی هوا گیاهان؛ نجات‌دهنده ما از آلودگی هوا یکی از راه‌های کاهش آلودگی هوا در محیط بسته استفاده از گیاهان است. گیاهان مواد شیمیایی فرار را از هوا به داخل برگ‌هایشان جذب می‌کنند و بعد آنها را به قسمت ریشه جایی که میکروب‌ها نابود می‌شوند منتقل می‌کنند. موجودات زنده موجود درخاک می‌توانند مقدار اندکی از آلاینده ها را به عنوان منبع غذایی استفاده کنند.

وقتی که گیاهان به فضاهای داخلی اضافه می‌شوند رطوبت نسبی افزایش پیدا کرده و انباشتگی یا تراکم گردوغبارهای ریز کاهش می‌یابد. افزایش رطوبت نسبی که تاثیر آرامش‌بخشی بر افراد دارد با کاهش بالقوه ذراتی که باعث ایجاد آلرژی می‌شوند به رفع گردوغبار کمک می‌کند. کاهش گردوغبار ریز در یک اتاق همچنین می‌تواند با محدود کردن مقدار گردوغبار جمع شده بر روی صفحه مدارها و گرفتگی دریچه‌های هوا برای کامپیوترها و دیگر دستگاه‌های الکترونیکی هم سودمند باشد. در جدول زیر با مهم ترین گیاهان تصفیه کننده هوای داخلی که به راحتی می توانید آنها را تهیه کنید آشنا می شوید:

به این نکته مهم نیز توجه کنید که با توجه به نمونه‌های متنوع بعضی از گل‌های موجود در جدول بالا، احتمالا در بازار شکل‌ها و رنگ‌های مختلف دیگری از آن هم عرضه می‌شود. پس در هنگام خریدن گل نباید از مغایرت آن با تصاویر موجود تعجب کرد، بلکه باید مبنای خرید را نام گل را قرار داد. منبع جدول : «نقش گیاهان در تصفیه هوای داخلی»، امین فارسیجانی و طاهره صادقی، فصلنامه انجمن ارگانیک ایران