طرحی برای نجات باغ‌های شهر خشتی جهان

تاج خبر/یزدگروه استان‌ها: یزد تنها شهری است که بافت تاریخی آن در فهرست آثار جهانی ثبت شده و از چند سال پیش آن را به عنوان شهر جهانی می‌شناسند. در چنین شهری یکی از مهم‌ترین وقایع، حفظ و نگهداری بافت تاریخی به ویژه خانه‌های قدیمی در این بافت است. علاوه بر خانه‌های تاریخی و قدیمی، شهری نظیر یزد که دارای آب و هوای گرم و خشک است، باغ‌ها ریه‌های تنفسی شهر به شمار می‌روند و یکی دیگر از اقدامات بسیار مهم در حوزه شهری حفظ باغ‌هاست.

بنابراین حفظ توأمان بافت و ابنیه تاریخی و باغ‌ها همواره یکی از دغدغه‌های دلسوزان شهر بوده اما در عین حال، عده زیادی از مردم که مالکان این خانه‌ها و باغ‌ها هستند، اکنون بعد از مدت‌ها به دلایل مختلف قصد تبدیل به احسن املاک خود را دارند در حالی که قانون دست و پای آنها را بسته است. نمی‌توان حق و حقوق مالکان خانه‌های تاریخی و باغ‌ها را نادیده گرفت این امر سبب شده تا در بسیاری از موارد دور زدن قانون یا اقداماتی نظیر خشکاندن باغ‌ها به منظور تغییر کاربری، ساخت و سازهای شبانه در بافت تاریخی و … را شاهد باشیم. گرچه حفظ بافت تاریخی و باغ‌های شهر به لحاظ موقعیت ویژه یزد ضروری است اما نمی‌توان حق و حقوق مالکان این فضاها را نیز نادیده گرفت. در حالی که در اغلب کشورهای توسعه یافته، قانون مشوق‌هایی برای انتفاع مالکان باغ‌ها، خانه‌های قدیمی و فضاهای مشابه در نظر گرفته اما در کشور ما و در استان یزد خلأیی در این زمینه احساس می‌شود.

این امر سبب شد تا مرکز پژوهش‌های شورای اسلامی شهر یزد به فکر راهکاری برای این امر باشد تا شاید با اجرای آن، بتوان به حفظ باقیمانده باغ‌های ارزشمند در شهر خشک و کویری یزد همچنین حفظ هر چه بیشتر ابنیه قدیمی و تاریخی کمک کرد. رئیس مرکز پژوهش‌های شورای اسلامی شهر یزد در این زمینه به خبرنگار مهر گفت: «انتقال حق توسعه» موضوع جدیدی است که به تازگی در مدیریت شهری یزد مطرح شده و فعلاً به عنوان یک طرح پژوهشی در دست بررسی است. طرح پژوهشی حق انتقال توسعه روی میز شورای شهر یزد محسن عباسی هرفته عنوان کرد: اساس و فلسفه این طرح این است که چگونه مالکان بناهای تاریخی و باغ‌ها در قبال نگهداری و حفاظت از باغ یا خانه تاریخی که دارند، از منافع اقتصادی حاصل از توسعه شهر مانند سایر نقاط جدید شهری بهره‌مند شوند. وی افزود: یزد شهری مملو از باغات ارزشمند و بزرگ بوده و این امر در عکس‌های هوایی قدیمی یزد به خوبی قابل مشاهده است اما متأسفانه توسعه لجام گسیخته چند دهه اخیر، این باغ‌ها را از بین برده و امروز دچار سرطان ریوی در شهر هستیم چون نبود باغ‌ها تنفس شهر را دچار مشکل کرده است.

عباسی هرفته عنوان کرد: به زور نمی‌توان افراد را مجبور به حفظ باغ‌ها کرد و حفظ باغ یا خانه تاریخی با اعمال زور و قوانین یک طرفه امکان‌پذیر نیست. رئیس کمیسیون عمرانی شورای شهر یزد ادامه داد: ۵۰ سال است که در دنیای توسعه یافته مقوله انتقال حق توسعه به رسمیت شناخته شده زیرا تنها با زور قانون نمی‌شود بناهای تاریخی و باغ‌های یزد را حفظ کرد. وی با اشاره به اینکه هم‌اکنون پژوهش‌هایی در مرکز پژوهش‌های شورای شهر در دست انجام است، عنوان کرد: بر اساس این پژوهش، مالک به ازای ساخت و سازی که می‌تواند در باغ ارزشمند یا خانه تاریخی انجام دهد، اما قانون آن را منع کرده، امتیاز یا بسته اقتصادی اعتباری در نقطه دیگری از شهر دریافت می‌کند و این اقدام می‌تواند تعادلی میان توسعه و حفاظت برقرار کند. ارائه بسته اقتصادی به مالکان خانه‌های تاریخی عباسی هرفته ادامه داد: این بسته در واقع یک تراکم یا تغییر کاربری یا … جاری است که مالک باغ‌های ارزشمند و خانه‌های تاریخی هم می‌تواند خود از آن استفاده کند و هم می‌تواند آن را به افرادی که به امر ساخت و ساز مشغول هستند، بفروشند یا با ایشان شراکت کنند. وی تاکید کرد: این اتفاق سبب می‌شود کسی که باغ تاریخی دارد، انگیزه لازم را برای حفظ باغ خود داشته باشد زیرا که نفع اقتصادی وی در حفظ این املاک ارزشمند خواهد بود. رئیس مرکز پژوهش‌های شورای شهر یزد اظهار داشت: این یک معامله برد-برد برای مدیریت شهری و برای مالکان اراضی و بناهای تاریخی و دارای ارزش است و در شهرهای توسعه یافته نیز المان‌های تاریخی به همین شکل حفظ شده است. عباسی هرفته تصریح کرد: در واقع اگر مالکان باغ‌ها و خانه‌های تاریخی از سود مازادی که می‌توانند از این بناها به دست بیاورند محروم شده‌اند، می‌توانند مشروط به حفاظت آنها از امتیازهای اقتصادی موازی استفاده کنند. منافع اقتصادی مالکان باید با حفاظت از املاک و باغ‌ها گره بخورد وی تاکید کرد: در یزد با همه تخریب‌هایی که انجام شده، هنوز باغ‌های خوب و بافت گسترده ارزشمندی را داریم و معتقدیم باید با مالکان به نحوی برخورد شود که منافع اقتصادی آنها با حفاظت املاک و باغ‌ها گره بخورد.

تاکنون اغلب اقدامات و قوانین و برنامه‌ها برای حفظ بناهای ارزشمند و باغ‌های یزد، سلبی و بر اساس قوانین یک طرفه بوده اما به نظر می‌رسد مسئولان شهری و نمایندگان مردم در شورای شهر در تلاش برای برداشتن گامی برای حفظ بناهای ارزشمند شهر با قوانین منصفانه‌تر هستند. یزد شهری مملو از کوچه باغ‌های خاطره انگیز یزد مملو از کوچه باغ‌های ارزشمندی است که در صورت حفظ و نگهداری، شهر جهانی را جلوه‌ای زیباتر می‌بخشد اما به طور قطع برای حفظ آنها نیاز به ایجاد انگیزه در شهروندان وجود دارد. در صورتی که طرح «انتقال حق توسعه» تصویب شود و شکل عملی به خود بگیرد، شاید نخستین شهر خشتی جهان، طراوت و سرسبزی و خانه‌های خشت و گلی خاطره انگیز را بار دیگر در کنار یکدیگر تجربه کند. کد خبر